Emulatory Commodore 64, C128, VIC20, PET – Zestawienie

Pierwsze emulatory Commodore 64 powstały jeszcze za czasów świetności tego komputera.

Według mniej lub bardziej wiarygodnych źródeł pionierem w tym zakresie był Randy Linden, który w 1988 roku stworzył dedykowany dla Amigi "The 64 Emulator". Z biegiem czasu liczba emulatorów zaczęła rosnąć, jednak mimo moich usilnych starań i wielu dni poświęconych na poszukiwania, nie udało mi się ustalić, ile ich tak naprawdę powstało.

Biorąc pod uwagę tylko te relatywnie nowe i regularnie aktualizowane myślę, że i tak każdy, kto będzie miał ochotę pobawić się emulacją C64 na pewno znajdzie coś dla siebie.

Jak już wspomniałem, istnieje wiele emulatorów Commodore 64. Jednak sytuacja wygląda nieco gorzej dla mniej popularnych modeli, czyli C128, VIC20, CBM-II i PET. Znalazłem tylko trzy programy, które potrafią emulować te komputery: VICE, KERNAL64 i BMC64, na szczęście dla fanów tych maszyn są to jedne z najlepszych emulatorów, więc chyba nie jest aż tak źle.

Denise to emulator, który powstał ok. pięciu lat temu i od tamtej pory zyskuje coraz większą popularności. Charakteryzuje się bardzo wysoką dokładnością emulacji, obsługą praktycznie wszystkich formatów plików oraz mnóstwem opcji konfiguracyjnych, które przeciętny użytkownik może wykorzystać w praktyczny sposób. Pomimo tego, że jest to program rozbudowany, meni zostało zorganizowane w przemyślany sposób i nawet niedoświadczeni fani emulacji nie powinni mieć problemów z jego obsługą (chociaż edycja niektórych ustawień jest dość irytująca). Denise nie jest ukierunkowany na jakąś szczególną grupę odbiorców, jednak dzięki takim funkcją jak np. Drag And Drop automatycznie rozpoznającej typ nośnika czy runAhead niwelującej opóźnienia, to gracze i fani dem powinni najbardziej docenić jego zalety.

VICE to zestaw programów, z których każdy dedykowany jest jednemu z 8-bitowych komputerów Commodore. Kiedyś był to emulator doskonały, lekki i przejrzysty a co najlepsze posiadał porty dla praktycznie każdego systemu operacyjnego. Niestety od wersji 3.1 zaczęto go bardzo intensywnie modernizować i teraz to wielki, zasobożerny kloc, który po rozpakowaniu waży 150 MB, a instrukcja do niego ma ponad 450 stron. Na szczęście dla niedoświadczonych użytkowników większość opcji została wstępnie zdefiniowana i z programu można korzystać bezpośrednio po pierwszym uruchomieniu (no tak prawie). Pomimo wysokich wymagań i ilości opcji ocierających się o granicę absurdu nie można negować tego, że to jeden z najlepszych emulatorów 8-bitowych Commodore (poza Commodore Plus/4).

Ci z Was którzy nie mają ochoty użerać się z aktualną odsłoną VICE, mogą skorzysta ze starszej wersji tego programu (poniżej 3.2). Interfejs wygląda inaczej, ale jest to oprogramowanie w pełni funkcjonalne, bardziej stabilne, mniej zasobożerne a do tego po polsku. Linki do poprzednich wersji znajdują się na stronie głównej projektu, ewentualnie warto zajrzeć tu KLIK lub KLIK

HOXS64 to minimalistyczny emulator, który został okrojony z większości bajerów spotykanych w programach tego typu. W meni nie znajdziemy żadnych efektów CRT, zapisów plików wideo czy jakichkolwiek innych funkcji, które mogłyby komplikować obsługę programu. Podobnie wygląda sprawa peryferii. Do wyboru mamy tylko podstawowe urządzenia, czyli, stację dysków i magnetofon, bez możliwości zmiany ich modelu czy innych ustawień, które przy emulacji i tak są bezużyteczne.
Autor HOXS64 (David Horrocks) zamiast na gadżety postawił na prostotę i funkcjonalność, dzięki czemu stworzył nie tylko bardzo dokładny emulator Commodore 64, ale również świetne środowisko testowe, z którego bardzo często korzystają programiści.

Emu64 to emulator, który ma dwa tryby pracy. Pierwszy jest klasyczny, wybieramy plik, program go odpala i tyle... Drugi z trybów jest dużo ciekawszy, ponieważ chcąc uruchomić jakiś program np. grę z kasety, musimy przebrnąć przez wszystkie etapy, jakie musielibyśmy wykonać przy obsłudze realnego Commodore 64. Zaczynamy od włożenia nośnika do magnetofonu, następnie wpisujemy komendę "LOAD" klikamy "RETURN", potem wciskamy "PLAY" no i czekamy... czekamy... dalej czekamy... Cała procedura twa tyle ile na oryginalnym sprzęcie (czyli długo), a żeby zwiększyć poziom realizmu, podczas wczytywania z głośników atakują nas dobrze znane użytkownikom C64 piski i kwiki.
Sama obsługa Emu64 jest bardzo prosta, nie ma zbyt wielu opcji konfiguracyjnych, jedyne co możemy zrobić to, skonfigurować pada i ewentualnie dostosować efekty CRT.

Kernel64 to interesujący, chociaż niezbyt popularny emulator 8-bitowych komputerów Commodore. Jest bardzo dokładny i posiada przynajmniej trzy unikalne funkcje, których nie znajdziemy w innych programach tego typu. Pierwszą z nich jest możliwość bezpośredniego wklejania kodu do okna emulatora,niby nic jednak kopiuj/wklej skryptu znalezionego w sieci zamiast wklepywania kilkuset linijek kodu może być przydatne. Dalej mamy opcję łączenia się z poziomu emulatora z trzema bazami oprogramowania (CSDB, GameBase, Pouet), oczywiście jest też możliwości pobierania i uruchomienia wybranych plików.

Trzecia opcja jest chyba najciekawsza, ponieważ Kernel64 może emulować nowoczesne, sprzętowe rozszerzenia jak np. BeamRacer, WIC64, DigiMAX oraz naprawdę sporą liczbę wyspecjalizowanych kartridży. Przy okazji kartridży dodam jeszcze, że ten emulator potrafi uruchomić wszystkie aktualnie stosowane w emulacji formaty z rozszerzeniem .crt

mikro64 to emulator Commodore 64, który na pierwszy rzut oka nie wyróżnia się niczym szczególnym. Meni jest paskudne, mało intuicyjne a do tego nie posiada zbyt wielu funkcji umożliwiających konfigurację modelu komputera czy urządzeń peryferyjnych. Jednak kiedy docieramy do ustawień "Video",  jasnym staje się, że ten emulator przeznaczony jest dla użytkowników chcących jak najwierniej odwzorować efekty wizualne ze starych odbiorników TV czy monitorów. mikro64 jest w stanie wygenerować każdy, jeden efekt lub zniekształcenie jakie, można było zobaczyć na starych niedoskonałych CRT-kach. Wśród opcji znajdziemy m.in. możliwość dodania zniekształceń geometrii krawędzi, śnieżenie, rozmycie, migotanie, cieniowanie, a nawet refleksy zewnętrznego źródła światła odbijające się w kineskopie !!!

CCS64 to niewielki i bardzo dokładny emulator Commodore 64. Kiedyś był uważany za jeden z najlepszych, jednak teraz w porównaniu do konkurencji wypada dość blado. Niezgrabne, mało intuicyjne menu, ograniczona obsługa plików w formacie .crt oraz licencja Shareware to tylko kilka problemów tego emulatora. Niemniej jednak CCS64 ma też kilka zalet, jak chociażby niskie wymagania sprzętowe czy mały rozmiar, co czyni go nadal dobrą opcją dla mniej wymagających użytkowników. Oczywiście pod warunkiem, że mają dużo czasu i cierpliwości, aby poradzić sobie z jego konfiguracją oraz posiadają odpowiednie ROM-y, które emulator jest w stanie uruchomić.

BMC64 to niskopoziomowy emulator 8-bitowych komputerów Commodore oparty na VICE i PLUS4EMU, dedykowany urządzeniom Raspberry Pi. Nie jest to jednak typowy emulator — to autonomiczny program, który nie wymaga żadnego zewnętrznego systemu operacyjnego. Dzięki temu rozwiązaniu, zasoby Raspberry Pi są bezpośrednio wykorzystywane przez emulator, co pozwala uruchomić BMC64 nawet na starszych modelach tego urządzenia (choć z pewnymi ograniczeniami). Menu jest rozbudowane, ale w przeciwieństwie do VICE SDL zostało zorganizowane mądrze i jego obsługa nie powinna sprawiać problemów nawet mniej doświadczonym użytkownikom. Co więcej, dzięki interfejsowi KEYRAH, można podłączyć oryginalną klawiaturę Commodore 64 oraz używać dżojstików na złączu DB9.

Nazwa YAPE SDL może wam się bardziej kojarzyć z emulacją rodziny komputer Commodore 264 niż z C64. I nie ma w tym nic dziwnego, ponieważ YAPE SDL współdzieli część kodu z "oryginalnym" YAPE, jednak mimo wspólnych korzeni to dwa zupełnie różne programy.  Ten emulator poza Commodore PLUS 4 jest w stanie emulować również Commodore 64, chociaż daleko mu do Denise czy VICE. Wynika to z faktu, że projekt był porzucony przez prawie pięć lat i dopiero w 2023 roku wznowiono nad nim prace. YAPE SDL ma kilka przydatnych funkcji, jednak nie ma co ukrywać, że jest to emulator dość prymitywny i minie mnóstwo czasu, zanim stanie się użyteczny.

VirtualC64 to emulator Commodore 64.

Ze względu na osobisty uraz do wszystkiego, co jest ozdobione logiem nadgniłego jabłka, na tej stronie nie będę zajmował się tym emulatorem ani żadach innych programem dla urządzeń Apple.

Na koniec kilka emulatorów, które na współczesnych systemach operacyjnych są raczej bezużyteczne. Jednak ze względu na ogromny sentyment do Commodore 64 oraz przez wzgląd na tych z was którzy chcieliby poeksperymentować z emulacją na niszowych systemach, postanowiłem je dodać. 

• FRODO - program posiada oficjalne porty dla BeOS/Unix/MacOS/AmigaOS/RiscOS/Windows oraz nieoficjalne dla ok. 20 różnych systemów w tym konsol i telefonów (ostatnia aktualizacja ????, nadal tworzone są nowe emulatory bazujące na Frodo!)
• Come Back 64 - program dla systemów: DOS, FreeBSD, Linux,Win32, Windows CE  (ostatnia aktualizacja 2009)
• JsC64 - program napisany w JAVA  (ostatnia aktualizacja 2008)
• VB64 - program dla Windows 9x/NT/2000.  (ostatnia aktualizacja 2005)
• no$c64 - program dla DOS/Windows (ostatnia aktualizacja 2005)
• Power64 - program dla Apple Macintosh (ostatnia aktualizacja 2011)